روایتی از تلاش اروپا برای از سرگیری واردات نفت ایران در گفتوگو با سیفالله جشنساز
مرگ خاموش در دوئل نفتی
ایرانیها باهوشترینها در بازار نفت هستند؛ این گفته را اهالی «کف بازار» طلای سیاه میگویند و بررسی وضعیت فروش در نفت در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی مؤید آن است.
آن روز که اتحادیه اروپا بنا به خواسته امریکا طرح تحریم خرید نفت از ایران را مصوب کرد دیپلماتهای انرژی محور، به سردمداران قاره سبز هشدار دادند که حربه مناسبی برای فشار به ایران انتخاب نکردهاند اما محلی به آنها داده نشد تا امروز که وضعیت برای اقتصاد غرب شکنندهتر شد.
قیمت بنزین در کشورهای اروپایی و امریکا افزایش داشته و همین کافی است تا سردمداران غربی آرزو کنند زمان به عقب برگردد تا توصیه دوستان اقتصادی خود را به دقت بررسی کنند. مستثنی کردن بیش از ۱۰ کشور از دایره تحریم نفت ایران نخستین عقبنشینی غرب از موضع خود بود.
مهندس سیفالله جشنساز، مدیرعامل شرکت نیکو در گفتوگو با «جوان» این اطمینان را میدهد که تحریم نفت ذرهای در اقتصاد کشور تأثیر نگذاشته و نمیگذارد. گفتوگوی مدیرعامل سابق شرکت ملی نفت با این جریده را در ادامه میخوانید:
تحریم نفت ایران فقط ماجرای زمانه ما نیست. قدمت این واژه برای ایران و ایرانیان قدمتی ۱۰۰ساله دارد. یعنی کارت بازیای که ۱۰۰سال نه روی میز که در برابرش نشانه رفته و شالودهاش را تحمیل کرده است.
جان کلام تند کنیم. دور نبود که در نیمه اول فعالیت صنت نفت، کشورهای بزرگ دنیا طلای سیاه ایران را تحریم کردند و نظام اقتصادی برای جبران درآمدهای حاصل از فروش نفت خود، مجبور به انتشار اوراق قرضه شد. همین شرایط در سال ۵۸ هم تکرار شد. امریکا و همپیمانانش هم تصمیم گرفتند خرید نفت از ایران را متوقف کنند.
ماجرای این کارت و آن سلاح در دوران دفاع مقدس هم برای ما تکرار شد. استکبار جهانی برای شکست ایران در نبرد هشت ساله خرید نفت از ایران را با محدودیتهای فراوانی روبهرو کرد اما در سختترین شرایط و با وجود بمباران نفتکشهای ایرانی، نفت ایران به خریداران تحویل داده میشد.
مدیران ما مردان دفع و رفع بحرانهای شالوده شکن شدهاند. بحران هایی که میتوانست هر خانه و کاشانهای را ویران سازد اما مردان ما با سیاست و کیاست هیچ فضایی را برای شعبدهبازان غرب باقی نگذاشته و اینک با درک و فهم معادلات و رسم و خط ایرانی، به تحریمکنندگان خود دیکته کردهاند. دیکتهای که امروز تبدیل به کابوس بزرگ امریکا و غرب شده و ضرری را متوجه در این زمانه نساخته است.
شما بر این باورید که تحریم نفت به ضرر ما نبوده است؟
من بر این باورم که در معادله دو سویه ایران- غرب، این غرب بود که بازنده اصلی بود. کمی قبل را یادتان بیاید. ایران قبلاً همان نفت صادراتی خود را با حدود ۳۰ دلار کمتر در بازارهای نفتی به فروش میرساند. آیا این وضعیت اتفاقی در اقتصاد کشور رقم زد؟
اما آقای مهندس برخی معتقدند درآینده میتواند اتفاقاتی را رقم بزند.
خیر. در آینده باز هم اتفاق خاصی رخ نمیدهد. در بحث تحریم نفت ایران، دیدید که اروپا پیشقدم شد و تحریم واردات نفت را برای شش ماه دیگر تصویب کرد. مقامات ایرانی نیز در برابر این تصمیم، فروش نفت به اروپا و کشورهای همسوی آنها را متوقف کرد. همه این اتفاقات موجب شد که غرب با کارت غیرقابل پیشبینی ایران در این بازی مواجه شده و ضمن دریافت شوک، طعم شکست را در سیاستهای خود تجربه کند، آن هم بسیار بدتر از دفعات پیش. ایران بیشک یکی از بازیگران اصلی عرضه انرژی در دنیا محسوب میشود و به همین دلیل نمیتوان تصمیمات پر ریسکی در اینباره گرفت. شک نکنید ما نفت خود را مانند سابق میفروشیم و تا به امروز نه نفتی را ذخیره کردیم و نه از تولید کاستهایم. آمار دبیرخانه اوپک این حقیقت را ثابت میکند.
یعنی آمار صادرات کاهش نداشته است؟
به هیچ عنوان. ما بازارهای هدف دیگری را جایگزین اروپا کردیم که بنا به حفظ منافع ملی از ذکر جزئیات آن معذورم. فقط این را بدانید ایران از مدل هوشمندانهای بهره جسته که غرب را در مواجهه با آن تحقیر کرده است.
این درست، اما مردم حق دارند بدانند مسئولان برای دور زدن تحریمها چکار کردهاند؟ این کم دستاوردی نیست.
بله، اما اشاره نکردن به این موضوعات به سود ما، مشتریان ما و مردم است. باز هم تأکید میکنم نفت ما در بازارهای انرژی مشتریان زیادی دارند که صلاح نمیدانند نامشان در رسانهها مطرح شود.
کاهش صادرات به کشورهای چین، ژاپن و کرهجنوبی را تأیید میکنید؟
به هیچ عنوان؛ خیالتان راحت.
آیا مشتریانی که ادعا میکنند از ایران نفت نمیخریم باز به سوی ایران گردش داشتهاند؟
بله، به عنوان نمونه هندیها به طور علنی به امریکا گفتند که نمیتوانند خرید نفت از ایران را متوقف کنند زیرا طراحی پالایشگاههای آنها براساس ویژگیهای نفت ایران صورت گرفته است. برخی دیگر از مشتریان ایران هم اکنون در حال خرید نفت از ما هستند و قراردادهایشان را تمدید کردهاند آن هم با شرایط مورد نظر ما هر چند که دم از تحریم میزنند.
باید متوجه شده باشید که غرب بر اساس مدلی حرف میزند که کاملاً لو رفته است. غرب به زبان، چیزی میگوید و در عمل، کار دیگری میکند. به گفته فعالان بازارهای نفت، ایرانیها باهوشترین گروه در فروش هستند و کسی نمیتواند برای آنها محدودیتی در اینباره ایجاد کند.
آقای مهندس! گفته میشود نفت ایران جایگزینی ندارد. نظر شما در اینباره چیست؟
اجازه بدهید در این مورد توضیح کاملی بدهم. نفت هرکشوری بسته به انواع آن، شناسنامهای مختص خود دارد. عربستان سه نوع نفت سبک، سنگین و فوقسنگین دارد. این سه نفت شناسنامه خاص خود را دارند که با شناسنامه نفت ایران که شامل نفت سبک و سنگین است تفاوتهای زیادی دارد. البته بخشی از نفت عربستان نزدیک به نفت ایران است اما آنها مشتریان خاص خود را دارند. عربستان بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت سبک شبیه نفت ایران تولید میکند که این نفت سالهاست به مشتریانش تحویل داده میشود. عربستان نمیتواند مشتریان نفت خود را رها کند و به اروپا برسد. هم عربستان و هم کشورهای دیگر تولیدکننده نفت با مشتریهای ثابت خود کار میکنند و نمیتوانند بازارهای پایدار خود را رها کنند. در صورت بروز چنین اتفاقی بازارهای آنها به سمت ایران متمایل میشود و از ایران نفت میخرند. به طور مسلم هیچ کشور نفت خیزی چنین ریسکی در باره فروش نفت خود نمیکند.
با تغییر در فرآورش آن هم نمیتواند؟
نه، اصلاً. هر نفتی خواص ذاتی خود را دارد و برهمین اساس شرکتهای پالایشی طراحی پالایشگاههای خود را بر مبنای آن انجام میدهند. وقتی خوراک عوض شود طراحی پالایشگاه هم باید تغییر کند که این امر هم زمانبر است هم هزینهبر. هندیها به همین علت به امریکا چراغ قرمز نشان دادند و خود را مستثنی کردند آن هم در روزهایی که اقتصاد دنیا با رکود دست و پنجه نرم میکند. واحد پالایشگاه انگن آفریقایجنوبی خرید نفت از ایران را متوقف کرده است. بررسی کنید چه بلایی سر این واحد آمده است.
چه بلایی آمده است؟
من به شما میگویم. آفریقایجنوبی که با نفت ایران بنزین تولید میکرد به خوراک تلفیقی روی آورده است که ماحصل آن کاهش بهرهوری و بازدهی پالایشگاه انگن بوده است. این اظهار نظر رسمی مقامات این پالایشگاه است که خرج زیادی روی دست آنها به جا گذاشته است. ما که نفت خود را به فروش میرسانیم و هیچ مشکلی نداریم؛ اصل مشکل به دامان آنها نشست. در دیگر پالایشگاههای جهان که خرید نفت از ایران را متوقف کردهاند نیز چنین اتفاقی رخ میدهد.
نقش روسیه را چطور ارزیابی میکنید؟ روسیهای که به طور مرموزی از کنار، نظاره گر تقابل نفتی ایران و غرب است.
روسیه همواره به منافع خود فکر میکند اما آنها هم ظرفیت مازاد تولید ندارند که بخواهند به بازار تزریق کنند. مسکو مشتریان نفت خود را دارد و وارد این بازی نمیشود. نباید از خاطر برد که در حال حاضر تقاضا از عرضه پیشی گرفته است، به طوری که براساس آمارهای رسمی تقاضای امروز جهان ۹۰ میلیون بشکه نفت در روز است که ۸۶ میلیون بشکه نفت در روز به بازار عرضه میشود. این یعنی کمبود نفت در بازار که نمیتوان به راحتی آن را جبران کرد.
خب آقای مهندس! کشورهایی مثل لیبی و عراق در حال افزایش تولید هستند، آنها نمیتوانند کمبود عرضه را جبران کنند؟
دو سال پیش انجمن مهندسان نفت امریکا که یکی از معتبرترین نهادهای انرژی دنیاست در گزارشی جالب به آینده مبهم بازار انرژی اشاره کرد. براساس مطالعات انجام شده روی ۱۰۰ میدان نفتی بزرگ و صادرکننده نفت جهان، مشخص شد که تولید این میدانها با توجه به پشت سرگذاشتن نیمه دوم عمر خود به سوی کاهش حرکت میکند و در مقابل، میزان تقاضا برای نفت در حال افزایش است که این اختلاف، سال به سال در حال افزایش است. بررسی فوق در حقیقت بیانگر آن است که با وجود افزایش تولید نفت در جهان بازهم تقاضا بر عرضه پیشی میگیرد.
آقای جشنساز! واقعاً کمبود عرضه واقعی است. آیا این کمبود عرضه نمیتواند ناشی از کاهش تولید برخی کشورها باشد؟
نه، آمار خود آژانس بینالمللی انرژی مؤید این مطلب است.
شما اطلاعاتی دارید که نشان دهد پالایشگاههای اروپایی برای جایگزینی نفت ایران چهکار کردهاند؟
بله، با مخلوط کردن چند نوع نفت سعی کردهاند خوراکی را آماده کنند که شبیه به نفت ایران باشد اما با توجه به ویژگیهای ذاتی هر یک از نفتهای دنیا با کاهش بهرهدهی و کارآیی مواجه شدهاند. برخی از آنها نیز بخشی از ظرفیتهای تولید خود را خالی گذاشتند تا از طریق دیگری بتوانند جبران کنند.
شنیده شده به ایران هم پیشنهادهای مخفیانهای ارائه دادهاند، درست است؟
بله، برخی از این پالایشگاهها خواستار خرید نفت ایران از طرق مختلف شدهاند که با تصمیم و درایت وزیر محترم نفت با پاسخهای گوناگونی مواجه شدهاند.
پس براین باورید که اروپا خود را در مهلکهای بزرگ فرو برده است؟
به این موضوع شک نکنید، امریکا و کشورهایی همچون فرانسه، انگلیس، آلمان، اسپانیا و... دست به خودکشی دسته جمعی زدهاند. بهای بنزین در این کشورها به طور وحشتناکی بالا رفته که مهمترین عامل آن، تحریم نفت ایران بوده است. همین امر کافی است تا سطح نارضایتیهای مردم از دولت بالاتر رفته و شرایط بغرنجی برای غرب به وجود بیاید. دولتهای حاکم در واشنگتن و پاریس در شرایطی انتخابات ریاست جمهوری را در پیش دارند که افزایش قیمت بنزین برای آنها دردسرساز شده است و احتمال موفقیت آنها در انتخابات با توجه به شرایط اقتصادیشان مشکل شده است. نباید از یاد برد که آنها درگیر مشکلات اقتصادی بزرگ خود هستند و تحریم نفت آنها را وارد فاز جدیدتری از مشکلات کرده است. غرب وارد معادلهای دو سر باخت شد؛ ایران نه تنها با مشکلی روبهرو نشد بلکه میزان درآمدهای نفتیاش افزایش یافت و از سوی دیگر این غربیها بودند که برای خود مشکل آفرینی کردند. ما ۳۳ سال تحریم هستیم اما به گفته امام خمینی(ره) اگر در کارنامه امریکا یک نقطه مثبت وجود داشته باشد همین تحریمهاست. در اوایل انقلاب صنعت حفاری ما کاملاً امریکایی بود اما اکنون بیش از ۹۰ درصد قطعات حفاری در داخل تولید میشود. ساخت دکل در ایران بومی شده و تولید گاز از ۱۰۰ میلیون متر مکعب امروز به حدود ۶۰۰ میلیون متر مکعب رسیده است. حالا اینطور القا کنند که تحریمها ما را از پای درآورده است.
عملکرد وزیر نفت را در اینباره چگونه ارزیابی میکنید؟
خوشبختانه مهندس قاسمی با تجربه ۲۵ ساله خود در پروژههای عمرانی و صنعتی، توانسته است صنعت نفت را از این موقعیت به خوبی عبور دهد. نگاه جامع ایشان به مسائل نفتی در حوزه بینالملل نقش مهمی در دور زدن تحریمها ایفا کرده است.
نظر ایشان در جلساتی که در باره فروش نفت برگزار شده چگونه بوده است؟
مهندس قاسمی براین باور است که دیپلماسی انرژی باید جامعتر و فعالتر دنبال شود اما آنجا که برخی کشورها قصد تضعیف نظام جمهوری اسلامی و ضربه زدن به منافع ملی را دارند موضع ما بسیار مقتدر و به دور از هرگونه ضعف است.
فکر میکنید مهندس قاسمی میتواند تحول بزرگی در نفت ایجاد کند؟
ایشان نگاه جامعی به مقوله نفت دارند و با دیدگاه پروژهای و عملیاتی بخش عمدهای از توان خود را روی توسعه میادین مشترک متمرکز کردهاند. ایشان به تمام نیروهای توانمند نفت توجه دارند و خواهان به کارگیری تلاش همه صنعتگران نفت برای رسیدن به اهداف سند چشمانداز هستند.