>>نقدی بر رفتار سهم خواهانه نمایندگان با موضوع استیضاح

استیضاح حقی برای معامله یا...؟

به نظر می رسد اکثر طرحهای استیضاحی که در مجلس مطرح می شود نه تنها اعتبار و شان نظارتی مجلس را ارتقاء نداده بلکه به شدت جایگاه نظارتی مجلس را زیر سوال می برد چرا که مردم به منتخبان خود با چشم عقلای خود نگرسته و اعتقاد دارند که این نمایندگان عصاره ملت هستند عصاره ای که در تصمیم گیری های خود باید . . .

استیضاح از نظر لغوی به معنای درخواست توضیح است اما در اصطلاح سیاسی به معنای پرسش رسمی نمایندگان مجلس از رئیس جمهور، هیأت وزیران و یا یک وزیر است که پس از ارائه توضیحات آن ها باید برای ادامه کارشان از مجلس مجدداً رأی اعتماد بگیرند. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در فصل ششم با عنوان "قوه مقننه" در مبحث دوم تحت عنوان «اختیارات و صلاحیت مجلس شورای اسلامی در اصل هشتاد و نهم مسئله استیضاح هیأت وزیران یا یک وزیر را به شرح زیر مورد پذیرش قرار داده است. «نمایندگان مجلس شورای اسلامی می‌توانند در مواردی که لازم می‌دانند هیأت وزیران یا هر یک از وزراء را استیضاح کنند، استیضاح وقتی قابل طرح در مجلس است که با امضای حداقل ۱۰ نفر از نمایندگان به مجلس تقدیم شود. هیأت وزیران یا وزیر مورد استیضاح باید ظرف مدت ۱۰ روز پس از طرح آن در مجلس حاضر شود و به آن پاسخ گوید و از مجلس رأی اعتماد بخواهد. در صورت عدم حضور هیأت وزیران یا وزیر برای پاسخ، نمایندگان مزبور درباره استیضاح خود توضیحات لازم را می‌دهند و در صورتی که مجلس مقتضی بداند اعلام رأی عدم اعتماد خواهد کرد. اگر مجلس رأی اعتماد نداد هیأت وزیران یا وزیر مورد استیضاح نمی‌توانند در هیأت وزیرانی که بلافاصله بعد از آن تشکیل می‌شود عضویت پیدا کند. «

استیضاح که قانون در اختیار نمایندگان مجلس قراد داده است ،این امکان را به نماینده گان ملت در مجلس شورای اسلامی داده است تا بتوانند در صیانت از حقوق ملت در برابر انحرافات و زیاده خواهی های برخی وزرا ایستادگی نموده و مانع تضعیع حقوق ملت شوند

استیضاح آخرین ابزار نمایندگان برای پیگیری مطالباتشان است چرا که اگر نمایندگان نتوانستند خواسته های خود را از طریق تذکر کتبی وسوال از وزیران مطالبه کنند به استیضاح روی می آورند اما دراین چند سال اخیر استفاده نمایندگان از این حق قانونی با حواشی و جار جنجالهای فراوانی روبرو بوده است .

در طول چند سال اخیر تهدید وزیران کابینه به استیضاح به امرعادی در مجلس تبدیل شده است. بسیاری از نمایندگان مجلس هرگاه در مواجهه با وزیران انتقاد داشته باشند ، از طرح استیضاح آن وزیر سخن به میان می آورند به طوری که چند مدتی فضای عمومی جامعه در تب و تاب مباحث سیاسی در گیر بوده و نهایتا جامعه پس از چند ماه تنش و کشمکش نهایتا با اعلام انصراف نمایندگان از طرح استیضاح این تب وتاب پس از تحمیل هزینه ای فراوانی بر جامعه فرو کش می کنداما به نظر می رسد طرح استیضاح وزرا که امروزه به یک مسئله عادی در مجلس شورای اسلامی تبدیل شده است در حال لوث شدن است به طوری که در چند ساله اخیر ده ها استیضاح در مجلس مطرح شده است که پس از طرح شدن بسیاری از نمایندگان بعد ازآنکه طرح استیضاح وزیری را امضا می‌کنند به راحتی آن را پس می‌گیرند وازحقوق نظارتی خود با توجه به مصلحت سنجی‌های رایج درمجلس وگرفتن بعضی از امتیازات صرف نظر می‌کنندکه این کار ثمره ای جز، زیر سوال بردن اقتدار مجلس ندارد.و به نظر می رسد نمایندگانی که از انجام استیضاح انصراف می‌دهند با انصراف خود استیضاح که حق نظارتی مجلس است را عملا لوث می‌کنند که این مسئله به شأن واقتدار مجلس ضربه می‌زند .

در مقابل عده ای نیز اعتقاد دارند همانگونه که استیضاح حق قانونی نمایندگان است پس گرفتن استیضاح هم حق نمایندگان بوده و نمایندگان در هر مرحله ای این حق را دارند که از حقوق خود صرف نظر کنند

اما به نظر می رسد اکثر طرحهای استیضاحی که در مجلس مطرح می شود نه تنها اعتبار و شان نظارتی مجلس را ارتقاء نداده بلکه به شدت جایگاه نظارتی مجلس را زیر سوال می برد چرا که مردم به منتخبان خود با چشم عقلای خود نگرسته و اعتقاد دارند که این نمایندگان عصاره ملت هستند عصاره ای که در تصمیم گیری های خود باید فقط و فقط منافع ملت و کشور را در نظر داشته باشند و اگر زمانی احساس کنند که وزیری در برنامه های خود دچار تعلل و انحرافی شده است با استفاده از ابزارهایی که قانون در اختیارنمایندگان قرار داده است با فرد خاطی برخورد نمایند و همانگونه که ذکر شد قانونگذار ابزرارهای مختلفی را پیش بینی کرده است از طرح تذکر و سوال گرفته تا طرح استیضاح و پس گرفتن رای اعتماد مجلس به وزیر خاطی .اما نکته ای که در این میان نباید از آن غافل بود استفاده به جا و مناسب از این ابزار ها و پایبندی و تاکید برحقوق ملت است
نمایندگان ملت اگر احساس کنند با استفاده ازحق تذکر و سوال از وزیر مربوطه حقوق ملت وکشور محقق می شود باید از این ابزار استفاده شود و زمانی اگر احساس کنند با طرح استیضاح و حتی پس گرفتن رای اعتماد خود حقوق ملت محقق می شوند باید به وظیفه خود عمل نموده و به هیچ عنوان از در خواست خود کوتاه نیایند .

البته باید توجه داشت که نگارش این یادداشت به معنی تقبیح پس گرفتن امضاء های استیضاح اخیر در مجلس نیست اما نکته ای که بر آن تاکید وجود دارد استفاده به جا و شایسته از این حق قانونی نمایندگان است .

طرح بحث استیضاح در جامعه نه تنها بخش مهمی از بدنه قوه مجریه و مقننه را مشغول خود می نماید و با مطرح شدن آن در جامعه و افکار عمومی نگرانی ها و حتی امیدهای زیادی را در جامعه و مردم ایجاد می کندو حتی تاثیر مستقیمی بربخشی از جامعه ایجاد می کند که همه اینها هزینه های هنگفتی را برای کشور ونظام به دنبال خواهد داشت اما بسیار مشاهده شده است که حتی در آخرین لحظه اعلام می شود که طرح استیضاح از حد نصاب خارج شده و و دیگر نیازی به استیضاح نیست.این مسئله که بارها وبارها در مجلس تکرار شده است نه تنها شانیت مجلس را به شدت زیر سوال می برد بلکه حتی شائبه های مختلفی را نیز میان افکار عمومی مبنی بر بده بستانهای پشت پرده را دامن می زند .افکارعمومی از نمایندگان محتر م می پرسند اگر مسئله و مشکلی وزیر با مذاکره وقول وقرارها مرتفع می شود چرا آقایان نمایندگان و قبل از طرح در افکار عمومی و چنیین مذاکراتی را انجام نمی دهند و حتی کسانی که با ریش سفید مشکل را حل می کنند چرا قیل از طرح علنی آن نزد افکار عمومی ریش سفید نمی کنند و باعث وهن مجلس نمی شوند؟

* رشید غریبی اندبیلی